RUTA DO RÍO XUVIA
Saída: Muíños de Perfecto
Chegada: Ponte de Xuvia
Lonxitude: 9 Km estimados
Interese: Paisaxístico-Arquitectónico-Etnográfico
Dificultade: Baixa
Esta rota, de nove quilómetros de extensión, percorre as ribeiras do Río Xuvia, o principal do concello. É un agradable paseo descendente, entre vizosa vexetación, que chega ata a ría de Xuvia, sorteando muíños e demais construccións e industrias de carácter fluvial (pesqueiras, presas, pontes...), entre as que destaca con nome propio a fábrica de moeda, no interesante núcleo histórico de Xuvia.
Algúns lugares de interese:
Capela de O: nos tempos de seca sacábase a Virxe da O en procesión para conseguir que chovese. Malia que non sempre o deu feito, froito da forte devoción popular construíuse esta sínxela capela na súa honra e creouse a romaxe que aínda se mantén nos nosos días. Nos arredores da Capela da O atópanse a ponte de Chao e os muíños de Perfecto e Chao.
Igrexa de San Lourenzo de Doso:: unha vistosa bóveda de canón, do século XVI, recibe o visitante nesta igrexa vella de San Lourenzo. Actualmente está medio ruinosa, pero elementos coma súa Torre do Campanario manteñen a beleza deste modelo de igrexa parroquial galega.
Piscifactoría:: abandoada fai anos, a piscifactoría que se construíu xunto aos desaparecidos muíños de Fabián, forma unha presa dunha beleza sobrecolledora.
Presa do Rei:: grandes árbores deitadas sobre a auga e corzos abeberando nas ribeiras do río Xuvia. Xunto a esta paisaxe, a presa ofrece fermosas fervenzas, creadas no discorrer do río Grande cara á ría de Xuvia. A Presa do Rei foi construída en tempos de Afonso XIII, para fornecerlle enerxía á Real Fábrica de moeda de Xuvia, e actualmente é un dous lugares máis emblemáticos para os camiñantes que visitan Narón.
Muíño de Xuvia:: en 1858 era o principal muíño do país en capacidade de producción na súa clase. Recibía o trigo en barcos do Báltico, de América e de Santander. Pero non acabou aí a súa contribución á economía da zona, e anos máis tarde este muíño fariñeiro chegou a mover unha fábrica de papel, unha de tecidos e unha de laminados de cobre. A posterior perda da súa importancia económica non lle restou nin un ápice da súa beleza, reflectida nunha fermosa presa, recollida por un paseo de magnolios. A poucos metros desta fermosa estampa atópase o desaugadoiro do río Xuvia na ponte dos Andrade, que serve como liña estremeira dos concellos de Narón e Neda.
POR ONDE IR
Un dos lugares, ou serie de lugares, naturais pintorescos de Narón o constitúe o río Xuvia, que nos seus últimos treitos se encaixa bordeando o Monte dos Ancos e se ensancha ó cegar á Presa do Rei, que é a que abasteceu de auga á Real Fábrica de Noeda de Xivia. O percorrido ecoloxista pódese empezar nos Muiños de Perfecto, que están exactamente no límite dos municipios de San Sadurniño e Narón, e o recorrido ata a desembocadura do río pódese facer por camiños moi próximos á súa marxe dereita.
As fragas das ribeiras do Xuvia forman un acosistema único, alternando as zonas de val, coma as húmedas marismas de Chao de Doso e Pedroso, cos tritos encaixonados como na Presa do Rei. Non só se recrea a vista na variedade de verdes e azuis que se reflicten nas súas augas, senón que cada recantoé unha sorpresa, como o da presa dos antigos muiños de Fabián ou nas de Roda nos muiños de Gradaílle, ata acouga-lo seu curso en Borracáns e remansarse na presa do muiño de Ponte de Xuvia. Carballos, castiñeiros, avelairas, chopos, freixos, ameneiros, salgueiros,, acacias e unha serie de arbustos entre flores silvestres, como a melisa e os fentos, forman unha flora variada e interminable. Nas marismas de Pedroso está localizado o liño algodonoso, especie en vías de extinción na Península. Capítulo á parte merece a variada fauna que pulula pola zona. Os corzos que pastan e beben á marxe do río. Os zorros e os xabaríns que baixan dende os montes da Pereiruga e unha enorme variedade de aves e animais acuáticos, sen contar insectos e bolboretas, forman unha lista imposible de completar.
